Το κτήμα μας στο Νέσσωνα

 

Το κτήμα μας στο Νέσσωνα Λάρισας λειτουργεί ως χώρος πειραματισμού για όσα έχουν να κάνουν με την αυτάρκεια και το χαμηλό αποτύπωμα. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι φυσικές κατασκευές, τα παθητικά ενεργειακά συστήματα, οι βιώσιμες τεχνολογίες, η διαχείριση του νερού, οι καλλιέργειες, καθώς και η ανθρώπινη δομή που υποστηρίζει όλες αυτές τις εγκαταστάσεις.

Κατασκευές

Στο χώρο του αγροκτήματος υπάρχουν επτά κτίρια και αρκετές ακόμη κατασκευές, κάποιες χρηστικές και κάποιες άλλες που έγιναν για εκπαιδευτικούς λόγους ή για πειραματισμό. Το πρώτο μας σπίτι χτίστηκε το 2000 με τη μέθοδο του στοιβαχτού πηλού (cob). Τώρα πλέον χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικούς λόγους σε προγράμματα οικοτουρισμού. Ακολούθησε το δεύτερο το οποίο χτίστηκε αρκετά χρόνια με τη βοήθεια φίλων και παιδιών δημοτικού σχολείου με τη μέθοδο του αχυροπηλού. Χρησιμοποιείται για να στεγάσει τους διαχειριστές του αγροκτήματος. Το κελάρι του είναι προϊόν εκσκαφής χώματος για την τοιχοποιία. Το τρίτο χτίστηκε το 2010, επίσης με αχυροπηλό, αποκλειστικά τη βοήθεια εθελοντών και με σκοπό τη μόνιμη διαμονή μελών της ομάδας. Προς το παρόν χρησιμοποιείται για φιλοξενία και οικοτουρισμό. Το τέταρτο κτίστηκε το 2016 σαν πρόταση για τη στέγαση ευπαθών ομάδων πληθυσμού. Ο σκελετός του είναι ξύλινος και είναι υπενδεδυμένο με κουρέλια βουτηγμένα στον ασβέστη. Το κόστος του είναι 300 ευρώ. Θα χρησιμοποιηθεί για εκπαιδευτικά προγράμματα. Ακολούθησαν δύο υπέργειοι γεωδαιτικοί θόλοι και ένα υπόσκαφο που κατασκευάστηκαν στη διάρκεια ενός εργαστηρίου.

Στο χώρο υπάρχουν επίσης: υπαίθριος χώρος μαγειρέματος με ξυλόφουρνο και rocket stove από cob, πειραματικό θολωτό κοτέτσι με γαιόσακους, υπαίθρια μπανιέρα με ζεστό νερό (hot tub), σάουνα (temazcal), υπαίθρια ντουζ, κομποστικές τουαλέτες, παγκάκια, νεροχύτες, με ποικιλία υλικών και επιχρισμάτων. Το κεντρικό μας τραπέζι είναι φυτεμένο με βότανα.

Ενέργεια

Το αγρόκτημα έχει ένα ενιαίο, αυτόνομο σύστημα ενέργειας που τροφοδοτείται από ένα σύστημα ηλιακών πανέλων. Επιπλέον, οι λάμπες που βρίσκονται στο κτήμα είναι εντελώς αυτόνομες, με ξεχωριστά πανελάκια η κάθε μία.

Ο σχεδιασμός των κτιρίων βασίζεται στις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, αξιοποιώντας με παθητικό τρόπο το φως του ήλιου. Τα μεγάλα ανοίγματα βρίσκονται στο νότο, βάζοντας μέσα στο σπίτι το φως του ήλιου. Το φως προσπίπτει στους τοίχους και στα πατώματα στη διάρκεια της μέρας, κρατώντας τα ζεστά στη διάρκεια της νύχτας. Συμπληρωματικά με αυτό το σχεδιασμός, ένα από τα σπίτια διαθέτει και τοίχο Trombe, όπου ο συνδυασμός γυαλιού και ωμόπλινθων δημιουργεί μια σημαντική αποθήκη ενέργειας για την θέρμανση του σπιτιού σε όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Μερικά από τα ενεργητικά συστήματα θέρμανσης του κτήματος είναι:

- Το σύστημα βιοαερίου, το οποίο παράγει αέριο καύσιμο κατάλληλο για μαγείρεμα

- Οι σόμπες rocket, που με ελάχιστη ποσότητα ξύλων μπορούν να θερμάνουν αποδοτικά ένα δωμάτιο, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως εστία μαγειρέματος

- Το τζάκι Rumford, του οποίου ο σχεδιασμός αντανακλά την ακτινοβολία στο εσωτερικό και ελαχιστοποιεί την απώλεια θερμότητας μέσω της καμινάδας

Βιώσιμες Τεχνολογίες

Πέραν των ενεργειακών συστημάτων (παθητικών και ενεργητικών), το κτήμα διαθέτει και διάφορες τεχνολογικές λύσεις που προσφέρουν ποιότητα ζωής χωρίς να βλάπτουν το περιβάλλον. Το θερμοκήπιο, το οποίο είναι κατασκευασμένο από ανακυκλωμένα υλικά και κουφώματα, μας δίνει τη δυνατότητα να αυξήσουμε την πιθανότητα επιτυχίας των σπόρων μας μέσω της δημιουργίας σπορόφυτων. Μας επιτρέπει επίσης να προεκτείνουμε την καλλιεργητική περίοδο εντός του χειμώνα.

Το κελάρι, που βρίσκεται στο υπόγειο του ροζ σπιτιού, χτίστηκε στο σημείο απ' το οποίο πάρθηκε το χώμα των πρώτων δύο σπιτιών του κτήματος. Η γη έχει τη δυνατότητα να διατηρεί σταθερή τη θερμοκρασία στη διάρκεια του χρόνου, κι έτσι το κελάρι δε χρειάζεται ψύξη. Διαθέτει, επιπλέον, ένα σύστημα εισαγωγής και εξαγωγής αέρα, δημιουργώντας ρεύμα που διατηρεί την ατμόσφαιρα στεγνή.

Στις κομποστικές (ξηρικές) τουαλέτες χρησμιοποιείται ροκανίδι για να καλυφθούν οι οσμές και να διατηρείται η κατάλληλη αναλογία άνθρακα-αζώτου για να ξεκινήσει η διαδικασία της κομποστοποίησης. Με τη λύση αυτή αποφεύγουμε τη χρήση νερού στην τουαλέτα και άρα την ανάγκη καθαρισμού του για επαναχρησιμοποίηση στον κήπο.

Διαθέτουμε, επιπλεόν, φάρμες σκουληκιών, στις οποίες τοποθετούμε τα οργανικά σκουπίδια της κουζίνας μας. Τα σκουλήκια παράγουν ένα τρομερά γόνιμο χώμα τρώγωντας και σκάβοντας, ενώ τέλος μας προσφέρουν και ένα υγρό ("τσάι σκουληκιών") που λειτουργεί ως φάρμακο για τα δέντρα και τα λαχανικά μας.

Διαχείριση Νερού

Ένα από τα κυριότερα ζητήματα για την αυτάρκεια είναι η διαχείριση του νερού, και για το σκοπό αυτό διαθέτουμε ένα σύνολο από λύσεις.

Το νερό που πέφτει στις οροφές των σπιτιών συλλέγεται σε βαρέλια, και χρησιμοποιείται για το πότισμα ή για άλλες χρήσεις όπου χρειαζόμαστε απιονισμένο νερό. Επιπλέον, το κτήμα διαθέτει και ένα φράγμα ομίχλης, με τη μορφή ενός λιόπανου όπου η ομίχλη σταματά, υγροποιείται και οδηγείται σε ένα λούκι.

Τα δε γκρίζα νερά (δηλαδή αυτά που προέρχονται από το νεροχύτη, το νιπτήρα, το μπάνιο) περνούν από διαδοχικά φίλτρα καθαρισμού (λιποπαγίδα, αερόβιος φυτοκαθαρισμός, αναερόβιος φυτοκαθαρισμός, ενεργού άνθρακα, υπεριώδους ακτινοβολίας) μέχρις ώτου φτάσουν να μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το νερό καταλήγει σε δυο μεγάλες δεξαμενές απ' τις οποίες ποτίζεται ο λαχανόκηπος και το βρώσιμο δάσος.

Το επιπλέον νερό καταλήγει σε μια λίμνη στο κέντρο του χωραφιού, όπου νούφαρα, οξυγονωτές και κουνουπόψαρα διατηρούν το νερό καθαρό και διαυγές. Η λίμνη λειτουργεί ως ρυθμιστής του μικροκλίματος, μειώνοντας σημαντικά τη θερμοκρασία του αέρα στη γύρω απ' αυτή περιοχή, καθώς και ως ξενώνας άγριας ζωής, φιλοξενώντας έντομα, πουλιά και αμφίβια που έρχονται να φωλιάσουν εκεί. Αυτό αυξάνει τη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος στο κτήμα και κατά συνέπεια την ανθεκτικότητά του στη διάρκεια του χρόνου.

Καλλιέργειες

Για την πλειοψηφία της ύπαρξής του, το κτήμα υπήρξε ένα πεδίο πειραματισμού για τη Φυσική Καλλιέργεια και τη μέθοδο του Masanobu Fukuoka. Εδώ και 20 χρόνια φυτέυονται δέντρα από σπόρο, με τη φύση να διαλέγει αυτά τα οποία επιθυμεί να μεγαλώσει. Η μέθοδος αυτή είναι η ευκολότερη και φτηνότερη λύση για τη δημιουργία οικοσυστήματος, αλλά και μακράν η πιο χρονοβόρα και απρόβλεπτη.

Τα τελευταία 2 χρόνια, το κτήμα έχει στραφεί σε μια πιο ενεργητική προσέγγιση στην οικολογία, με στόχο τη γρήγορη αναγέννηση του οικοσυστήματος και του χώματος. Το κτήμα διευρύνθηκε με την αγορά ενός νέου κομματιού γης, στο οποίο εγκαταστήθηκε ένα βρώσιμο δάσος και ένας λαχανόκηπος σχεδιασμένα με τις αρχές της Περμακουλτούρας. Το βρώσιμο δάσος αποτελείται από σειρές πολλών διαφορετικών δέντρων σε μικρές αποστάσεις μεταξύ τους. Το διαφορετικό ριζικό τους σύστημα, οι διαφορετικές τους ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία και το έντονο κλάδεμα που θα εφαρμοστεί εξασφαλίζουν τη δυνατότητα πολύ πυκνής φύτευσης, κατά τα άλλα είναι αδιανόητη στη συμβατική καλλιέργεια. Για όσο καιρό τα δέντρα είναι ακόμη μικρά και δε σκιάζουν όλο το έδαφος, τα κενά ανάμεσά τους φυτεύονται με λαχανικά.

Τέλος, μια καλλιεργητική τεχνολογία χρήσιμη και για τις πόλεις είναι τα αυτοποτιζόμενα παρτέρια. Στη βάση τους έχουν ένα στρώμα χαλικιών, στο οποίο εισάγεται απευθείας το νερό του ποτίσματος. Μέσω όσμωσης, το νερό αυτό αργά-αργά ποτίζει το υπερκείμενο χώμα και τα φυτά του, ελαχιστοποιώντας τις απώλειες λόγω εξάτμισης και επιτρέποντάς μας να ποτίζουμε έως και μία μόνο φορά την εβδομάδα.

Η κοινωνικο-οικονομική μας πρόταση

Τον τελευταίο χρόνο έχουμε δημιουργήσει ένα δίκτυο με καταναλωτές από την πόλη της Λάρισας, τους οποίους προμηθεύουμε κάθε εβδομάδα με τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά που παράγει ο τόπος μας. Το καλάθι αυτό προμηθεύεται τα λαχανικά του από το Νέσσωνα (από την ομάδα του cob.gr) και από το Κυψελοχώρι (από την ομάδα του utopia project). Το εγχείρημα που καλείται «Aeiphoria Farming Project» (aeiphoriafarm.gr), και οι κοινές αρχές που το διέπουν είναι οι εξής:

- Συγκαλλιέργεια διαφορετικών λαχανικών στην ίδια έκταση, βελτιώνοντας τη βιοποικιλότητα του χωραφιού και εξασφαλίζοντας ποικιλία παραγωγής σε όλη τη διάρκεια του χρόνου

- Καμία χρήση φυτοφαρμάκων, μυκητοκτόνων, ζιζανιοκτόνων ή εντομοκτόνων στα λαχανικά, και κανένα όργωμα της έκτασης, διατηρώντας την δομή του και την μικροβιακή ζωή εντός του αναλλοίωτες

- Διαρκής βελτίωση του χώματος μέσω της προσθήκης χειροποίητου κομπόστ στα ίδια σημεία κάθε χρόνο, αυξάνοντας την οργανική ουσία του, και διαρκής προστασία του χώματος και των πολύτιμων συστατικών του μέσω της προσθήκης εδαφοκάλυψης πάνω στο κομπόστ

- Επικοινωνία και συνδιαμόρφωση του λαχανόκηπου σε συνεργασία με τους καταναλωτές, με τελικό στόχο τη δημιουργία δικτύου Κοινωνικά Υποστηριζόμενης Γεωργίας (Κ.Υ.Γεω.)

Το κοινωνικό πείραμα στο Νέσσωνα

Το πρότζεκτ του Νέσσωνα ξεκίνησε με σκοπό τον πειραματισμό πάνω στα διδάσγματα του Masanobu Fukuoka και της φυσικής καλλιέργειας. Σύντομα στράφηκε και στη χρήση του πηλού ως δομικό υλικό, και εν γένει στη φυσική δόμηση. Αργότερα μπήκε στο παιχνίδι η αυτάρκεια και οι βιώσιμες τεχνολογίες, και, τέλος, η εκπαίδευση μέσω εργαστηρίων και εθελοντικών δραστηριοτήτων.

Τον τελευταίο χρόνο το χωράφι κατοικείται από νέους ανθρώπους που επιθυμούν να ζήσουν έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής. Το μοντέλο αυτό περιλαμβάνει την ατομική και συλλογική πρόνοια για την εξασφάλιση της τροφής μας, τον συμμετοχικό σχεδιασμό όλων των δράσεων που θα λάβουν χώρα στο Νέσσωνα, τη διεύθυνση του εβδομαδιαίου καλαθιού, την ανάληψη ευθυνών και φυσικά την εκπαίδευση των ίδιων των ατόμων σε ό,τι έχει να κάνει με τη αειφορία.

Βιώσιμη Ανάπτυξη Κοιν.Σ.Επ.

Αγρόκτημα/έδρα: Νέσσωνας, 40006, Δήμος Τεμπών

Υποκατάστημα: Ιουστινιανού 68-72, 41223, Λάρισα

Επικοινωνία

Για δόμηση:  και 6982121183

Για καλλιέργειες:  και 6973970075

Για το αγρόκτημα:  και 6909835489

cob logo sm

Χτίζουμε σήμερα για το αύριο

Βιώσιμη Ανάπτυξη Κοιν.Σ.Επ.

Ιουστινιανού 68-72, 41223, Λάρισα

Email:

Phone: +302410550853